Kiralık işçi düzenlemesi ile ilgili yasa paketi Cumhurbaşkanı'nın onayını bekliyor. İlk olarak 2009 yılında Meclis'ten geçen ve yoğun tepkiler nedeniyle dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından iade edilen 6715 sayılı kanun paketi tekrar yasalaştı.
Bugünlerde Resmi Gazete'de yayımlanmasına kesin gözüyle bakılan Kiralık İşçi Kanunu çalışma hayatında yapacağı gelişmeleri ve detayları Özgür Düşünce Gazetesi yazarı Sadettin Orhan kaleme aldı.
İşte merak edilen sorular ve yanıtları
1. İşçi kiralama nedir?
İşçi kiralama, bir işverenin her türlü haklarını vererek tam zamanlı ve sürekli işçi istihdam etmesi yerine, sadece ihtiyaç duyduğu zamanda ve ihtiyaç duyduğu konuda özel istihdam bürolarından kiralık işçi temin etmesidir. İşveren bu şekilde çok daha düşük maliyetle ve işten çıkarma (tazminat, işe iade davası vb.) masraflarıyla karşılaşmadan eleman temin edebilecek.
2. Her işveren kiralık işçi kiralayabilecek mi?
Kamu kurumları ve yer altı maden iş yerleri dışındaki tüm iş yerleri ve işverenler işçi kiralayabilecek.
3. Hangi hâllerde kiralık işçi çalıştırılabilecek?
Kiralık İşçi Kanunu, toplam dokuz ayrı durumda işverene işçi kiralama imkânı veriyor. Yani bu durumlardan birisinin varlığı hâlinde işveren, normal işçi yerine kiralık işçi bulma yoluna gidebiliyor. Bunlar;
Doğum izni de dahil olmak üzere ebeveyn izinleri süresince, Askere giden işçinin yerine, İş sözleşmesi askıda olan işçilerin yerine, Mevsimlik tarım iş yerlerinde (her zaman), Ev hizmetlerinde (her zaman), İşletmenin günlük rutin dışı işlerinde, İş sağlığı ve güvenliği açısından acil durumlarda, İşletme kapasitesindeki beklenmeyen artışlarda, Dönemsel olan iş artışlarında.
Burada sayılan “beklenmeyen artış” veya “rutin dışı işler” gibi kavramlar göreceli olduğu için, uygulamada suistimale konu olması mümkün görünüyor.
4. Kiralık işçide kota var mı?
Kiralık işçi sayısında normalde kota bulunmuyor. Yani bir önceki maddede saydığımız dokuz durumun varlığı hâlinde işçi kiralanabiliyor. Fakat sadece 8. maddede yer alan “İşletme kapasitesindeki beklenmeyen artış” durumunda, kota sınırlaması var. Bu tür durumlarda, 10 ve daha az işçi çalıştırılan iş yerlerinde çalışan sayısının yarısı kadar, diğer iş yerlerinde toplam işçi sayısının yüzde 25'i kadar işçi kiralanabilecek. Diğer durumlar için kota bulunmuyor.
5. Kiralık işçinin işvereni kimdir?
Kiralık işçinin işvereni, işçiyi kiralayan özel istihdam bürosudur. İşçiyi fiilen çalıştıran işveren ise sadece özel isihdam bürosuyla kiralama sözleşmesi imzalayacak, kiralık olarak çalıştırdığı işçinin işvereni sayılmayacak.
6. Kiralık işçinin ücret ve sigorta primini kim ödeyecek?
Kiralık işçinin ücretini ve sigorta primlerini özel istihdam bürosu ödeyecek. İş sağlığı ve güvenliği açısından da temel sorumluluk yine özel istihdam bürosunda olacak.
7. Kiralık işçi diğer işçilerle eşit mi?
Hayır, iş yerinde çalışan normal işçilerle kiralık işçi eşit olmayacak. Kiralık işçi çalıştığı iş yerinin değil, kendisini kiralayan özel istihdam bürosunun işçisi sayılıyor. Dolayısıyla fiilen çalıştığı iş yerinde İş Kanunu'ndan doğan hakları bulunmuyor. Örneğin yıllık izin, sendikaya üyelik, grev, işe iade davası açma gibi haklar kiralık işçi için söz konusu olmayacak. Kiralık işçi, çalıştığı iş yerinde aynı işi yapan normal işçiden daha düşük ücret alsa bile buna itiraz edemeyecek.
8. Kiralık işçi kıdem-ihbar tazminatı alabilecek mi?
Hayır, kiralık işçiler çalıştıkları iş yerinin işçisi sayılmadığı için işten çıkarılırken kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, sendikal tazminat veya işe iade tazminatı alamayacak.
9. Kiralık işçi ile taşeron işçisi aynı şey mi?
Hayır, aynı şey değil. Taşeron işçisi, bir işyerinde alt işverene bağlı çalışan işçidir. Taşeron işçisi ücret, tazminat vb. konularda, alt işverenle birlikte asıl işverene de başvurabilir, gerekirse dava açabilir. Fakat kiralık işçi, çalıştığı iş yeri ile işçi-işveren sözleşmesi bulunmadığından, hakları için hiçbir talepte bulunamaz. Çalıştığı iş yerinin sahibi, kiralık işçiye “Sen benim muhatabım değilsin, git seni kiralayan özel istihdam bürosuna başvur” diyebilecek.
10. Yurt dışındaki iş yerine de kiralık işçi götürülebilecek mi?
Evet, özel istihdam büroları Türk işverenlerin yurt dışındaki iş yerleri için de işçi kiralama hizmeti verebilecek.
